Latince Özdeyişler

A bove ante, ab asino retro, a stulto undique caveto
Öküzün önünde, eşeğin arkasında, aptalın her tarafında hazırlıklı ol

Ab ovo usque ad mala
Yumurtadan elmalara (Baştan sona anlamında: Romalıların geleneksel yemek sırasından esinlenerek, Horatius, Satir 1.3)

Absentem lædit, qui cum ebrio litigat
Sarhoşla kavga eden, yerinde olmayan birini döver (Publius Syrus, Sentences)

Ab uno disce omnes
Bir şeyden herşeyi öğren (Bir tek örnekle ya da gözlemle çıkarımlarda bulunulabileceği anlatılır, Virgilius,Aeneid)

Abusus non tollit usum
Suistimal düzgün kullanmayı iptal ettirmez.

Ab imo pectore
Kalbin derinliklerinden (dürüstlükle)

A cane non magno saepe tenetur aper
Yabandomuzu hep kendinden küçük köpeklere yem olur

Acta est fabula
Oyun bitti (Caesar Divi Filius Augustus'un son sözleri)

Acta non verba
Hareket, söz değil. (ABD Ticari Deniz Akademisi mottosu)

Ad astra
Yılıdızlara doğru

Ad augusta per angusta
Doruklara doğru dar yollardan (Başarı kolay kazanılmaz)

Adequatio intellectus et rei
Aklın ve gerçeğin uyumu (Gerçekin bir tanımı.)

Ad libitum
Kendi isteğine bağlı olarak

Ad gloriam
Zafer için

Ad impossibilia nemo tenetur
Hiç kimse yapamayacağı şeyler için söz vermemelidir.

Ad majorem Dei gloriam
Tanrı'nın ihtişamlı görkemi için (Haçlıların, Cizvitlerin ve Şikago Üniversitesinin mottosu)

Ad kalendas graecas
Çıkmaz ayın son çarşambası

Ad multos annos !
Nice yıllara!

Ad nauseam
Miğde bulandırana kadar (kabak tadı vermek)

Ad perpetuam memoriam
Sonsuz anısına (Genelde -nın sonsuz anısına olarak kullanılır)

Adversus solem ne loquitor
Güneş aleyhinde konuşma (Açık ve belli şeyleri tartışma)

Ad vitam æternam
Sonsuz bir hayat için

Ad victoriam
Zafere (Daha çok zafer için olarak tercüme edilir, Romalılar savaşta böyle bağırırlardı.)

Ægroto dum anima est, spes est
Hasta nefes aldıkça, umut vardır. (Erasmus, Adages, 2.4.12)

Alea iacta est
Zarlar atıldı. (Jül Sezar)

Alma mater
Süt annesi

A mari usque ad mare
Bir denizden diğer denize

Amantes amentes
Aşık olmak deliliktir.

Amicus certus in re incerta cernitur
Arkadaşlar kötü günde belli olur.

Amor est vitae essentia
Aşk hayatın özüdür.

Amor omnia vincit
Aşk her güçlüğü yener.

Amor patriæ nostra lex
Vatan sevgisi kuralımızdır/yasamızdır

Aquila non capit muscas
Kartallar sinek avlamazlar. (Erasmus, Adages, 3.2.65)

Argumentum baculinum
Sopa argümanı (tehdit ya da güçle ikna etmek) (bkz. Molière, Scapin'in Dolapları)

Ars gratia artis
Sanat için sanat

Ars longa, vita brevis
Sanat uzun, yaşam kısa

Asinus asinum fricat
Eşek eşeğe sürtüyor (birbirlerine aşırı iltifat edenlere söylenir)

Audaces fortuna juvat
Talih cesaret edene güler.

Audemus jura nostra defendere
Hakkımızı aramaya cesaret ediyoruz.

Audere est facere
Cesaret etmek, yapmaktır.

Ave Cæsar, morituri te salutant
Selamlar Sezar, ölecekler seni selamlıyor! (Dövüşten önce gladyatörlerin selamı, bkz. Suétone, Claude, 21)

Avaro omnia desunt, inopi pauca, sapienti nihil
Cimrinin herşeyi, fakirin bazı şeyleri eksiktir, bilgin'in ise hiçbirşeyi eksik değildir.

Barbarus hic ego sum quia non intellegor ulli
Beni burda barbar sayıyorlar, çünkü beni anlamıyorlar.

Bellum omnium contra omnes
Herkesin herkesle savaşı (Thomas Hobbes, devletin doğasını açıklamak için kullanılan kelime grubu)

Bene diagnoscitur, bene curatur
İyi teşhis etmek, iyi tedavi etmektir.

Beneficium accipere libertatem est vendere
Yapılan iyiliği kabul etmek özgürlüğünü satmaktır.

Bonum vinum lætificat cor hominum
İyi şarap, insanı neşelendirir (tam tercümesi kalbini neşelendirir)

Brevitatis causa
Kısaca söyle

Canis sine dentibus vehementius latrat
Dişsiz köpek daha kuvvetli havlar (havlayan köpek ısırmaz)

Carpe diem
Anı yaşa, günü yakala

Casus belli
Savaş nedeni (savaşı tetikleyecek durum)

Causa mortis
Ölüm nedeni

Citius, Altius, Fortius
Daha hızlı, daha yukarı, daha güçlü (olimpik motto)

Coelum non animum mutant qui trans mare currunt
Denizi aşan insanlar ruhlarını değil, (üzerlerindeki) gökyüzünü değiştirirler.

Cogitationis poenam nemo meret
Kimse düşüncesinden dolayı cezayı haketmez.

Cogito ergo sum
Düşünüyorum, o halde varım (Descartes, Felsefenin Prensipleri, 1.7.10)

Corpus delicti
Mağdurun cesedi (bir cinayet işlendiğinde)

Cuiusvis hominis est errare
Yanılmak tüm insanlara özgüdür. (cf. Errare humanum est)

Dabit deus his quoque finem
Bu da geçer. (Vergillius)

De facto
Fiilen

De gustibus et coloribus,non disputandum
Zevkler ve renkler tartışılmaz.

De mortuis nihil nisi bene
Ölüler hakkında yalnızca iyi şeyler konuşulmalıdır.

Decet imperatorem stantem mori
İmparator ayakta ölmelidir.(Vespasien)

Deliriant isti Romani
Bu Romalılar deliler!(Asterix ve Obelix çizgi romanlarında kullanılır.)

Desipere est juris gentium
Ölçüsüzlük insanların hakkıdır.

Dictum meum pactum
Sözüm sözdür.

Disce quasi semper victurus vive quasi cras moriturus
Hep yaşayacakmış gibi öğren,yarın ölecekmiş gibi yaşa.

Docendo disco,scribendo cogito
Öğreterek öğreniyorum,yazarak düşünüyorum.

Dona nobis pacem
Bize barış/huzur ver!

Draco dormiens nunquam titillandus
Uyuyan ejderhaya asla dokunulmaz.(Harry Potter serisindeki Hogwarts Okulu'nun dövizi)

Dulce et decorum est pro patria mori
Vatan için ölmek tatlı ve güzeldir.(Horatius)

Dura lex, sed lex
Kurallar katıdır,ama kuraldır.

E fructu arbor cognoscitur
Ağaçlar meyvelerinden tanınır.

Ego primum tollo,nominor quoniam leo
En büyük parçayı ben alıyorum,çünkü benim adım arslan(Phaedrus)

Errare humanum est
Hata insana mahsustur.

Errare humanum est,perseverare diabolicum
Hata insana mahsustur,ancak hata yapmakta diretmek şeytancadır.

Esse quam videri
Öyle görünmek değil, öyle olmak. (Sallust)

Est quaedam flere voluptas
Ağlamak da bir zevktir.(Ovidius)

Et cætera
Ve diğer şeyler(etc.diye kısaltılır.)

Ex nihilo nihil fit
Hiçlikten hiçlik çıkar. (Lucretius)

Ex oriente lux
Işık doğudan yükselir (Işık'tan kültür kastedilmiştir)

Faber est suae quisque fortunae
Herkes kendi kaderini yazar. (Appius Cladius Caecus)

Fabricando fit faber
Pratik mükemmelleştirir.

Felix qui potuit rerum cognoscere causas
"Şey"lerin derinliklerine inebilenlere ne mutlu! (Virgilius)

Finis coronat opus
Başarı için her yol mubahtır gibi

Flagrante delicto
Suçüstü

Fluctuat nec mergitur
Yalpalar, ama asla batmaz

Fortes fortuna juvat ou Audaces fortuna adiuvat
Şans ancak cesurlara yardım eder.

Fraus latet in generalibus
Genellemeden hata doğar.

Gladius legis custos
Kılıç yasanın koruyucusudur.

Gutta cavat lapidem non vi, sed sæpe cadendo
Suyun taşı delmesi gücünden değil sürekliliğindendir.

Habeas corpus
Vücudun senindir (Hukuk yasası)

Hic et nunc
Burada ve şimdi

Hic et ubique terrarum
Burada ve dünyanın her yerinde

Homines quod volunt credunt
İnsanlar inanmak istediklerine inanırlar.

Homo homini lupus
İnsan insanın kurdudur.

Horribile dictu
Söylemesi korkunç

Id est genus hominum
İşte insan cinsi böyledir (Terentius)

Ignoti nulla cupido
Bilmediğimizi arzulamayız (Ovidius'un dizesi)

In medio tutissimus ibis
Orta yol en güvenlisidir (Ovidius)

In girum imus nocte et consumimur igni
Gecenin içinde dönüyoruz, ateş bizi yutuyor (Lat. sağdan ve soldan okunuşu aynı)

In partibus infidelium
Sadık olmayanların şehrinde

In vino veritas
Gerçek şaraptadır.

Inter arma silent leges
Savaş zamanında yasalar sessiz kalır.

Inter fæces et urinam nascimur
Dışkı ve sidiğin arasından doğarız (Aziz Augustine)

Ipsa scientia potestas est
Bilgi tek başına güçtür (Sir Francis Bacon)

Ira furor brevis est
Kızgınlık kısa deliliktir.

Irritare crabrones
Eşekarılarını rahatsız etmek

Labor omnia vincit improbus
Güçlü bir çalışma/emek herşeyin üstesinden gelinir. (Virgilius)

Lacrimis struit insidias cum femina plorat
Kadın ağlarken, gözyaşlarıyla tuzak hazırlar. (Caton)

Lapsus calami
Kalemin sürçmesi

Lapsus linguæ
Dilin sürçmesi (genelde sadece "lapsüs" olarak kullanılır)

Liberate me ex inferis
Beni cehennemden kurtarın!

Macte animo! Generose puer, sic itur ad astra
Cesaret soylu evlat! Ancak bu şekilde yıldızlara doğru yükselinir.

Mali principii malus finis
Kötü başlayan kötü biter

Manu militari
Silahlı kuvvetlerin yardımıyla (cf. Manus milites)

Margaritas ante porcos
Domuzların önündeki inciler (Sanat eserlerinin cahiller tarafından yorumlanması için kullanılır)

Mater artium necessitas
İcatlar ihtiyaçlardan doğar. (Apuleius)

Mea culpa
Benim hatam!

Memento mori
Ölümlü olduğunu unutma

Memento audere semper
Her zaman cesaret etmeyi/denemeyi unutma.

Memento quia pulvis es
Toz olduğunu unutma

Mendacem memorem esse oportere
Yalancının hafızası güçlü olmalıdır. (Quintilian)

Mens sana in corpore sano
Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. (Juvénal)

Militat omnis amans
Her aşık bir savaşçıdır (Ovidius)

Mors Certa, vita Incerta
Ölüm kesindir,hayat değil.

Mutatis mutandis
Değişmesi gerekeni değiştirerek

Nam et ipsa scientia potestas est
Bilgi Güçtür.

Ne humanis crede
İnsana inanma.

Nemo est liber qui corpori servit
Bedenine hizmet eden kişi özgür olamaz (Sénèque le Jeune)

Nihil est ab omni parte beatum
Her güzelin bir kusuru vardır

Nihil lacrima citius arescit
Hiçbir şey gözyaşından daha hızlı kurumaz.

Nihil novi sub sole
Güneşin altında (yeryüzünde) yeni bir şey yok.

Nil desperandum
Asla vazgeçme.

Nomen est omen
İsim bir işarettir.

Non semper ea sunt quae videntur
"Şey"ler çoğu zaman göründükleri gibi olmazlar.

Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum
Elbise insanı güzelleştirmez, insan elbiseyi güzelleştirir.

Nondum amabam, et amare amabam
Henüz sevmiyordum, ama sevme isteğiyle yanıp tutuşuyordum.

Nosce te ipsum
Kendini tanı

Nulla dies sine linea
Birşeyler yazmadan geçen gün, gün değildir. (Émile Zola mottosu)

Nulla regula sine exceptione
İstisnasız kural olmaz

Nulla tenaci invia est via
Hiçbir yol aşılmaz değildir.

Nunc aut numquam
Ya şimdi ya hiçbir zaman

Numero deus impare gaudet
Tanrılar tek sayıları sever. (Virgile, Les Bucoliques, VIII, 75)

Obscuris vera involvens
Gizlilik gerçeği örter.

Odi profanum vulgus et arceo
İnsan sürüsünden nefret ediyorum ve uzak duruyorum. (Horatius)

Oculi plus vident quam oculus
Birçok göz, bir gözden daha iyi görür.

Oculos habent et non videbunt
Gözleri var ama göremiyorlar.

Omnes viae Romam ducunt
Bütün yollar Roma'ya çıkar

Omnes vulnerant, ultima necat
Her geçen dakika yaralar, sonuncusu öldürür

Omnia mea mecum porto
Bütün her şeyi yanımda taşıyorum.

Omnia vincit amor
Aşk, her şeye üstün gelir.

Omnibus viis Romam pervenitur
Tüm yollar Roma'ya çıkar.

Omnis homo mendax
Tüm insanlar yalancıdır.

Omnium artium medicina nobilissima est
Tüm sanatlar içinde hekimlik en soylu olandır.

Omnium rerum principia parva sunt
Her şeyin küçük bir başlangıcı vardır.

Optimum medicamentum quies est
En iyi ilaç dinlenmektir.

Orbis Unum
Bir(tek) dünya (bkz. Zorro Efsanesi)

Ordo ab chao
Düzensizlikten doğan düzen

Otium sine litteris mors est
Edebiyatsız geçen zaman ölümcüldür.

Pacem in Terris
Dünyada barış.

Pacta sunt servanda
Antlaşmaya uyulmalıdır.

Parva leves capiunt animos
Küçük şeyler küçük ruhları esir alır. (Ovidius)

Pax melior est quam iustissimum bellum
Barış, en haklı savaştan daha iyidir.

Pecunia non olet
Paranın kokusu yoktur (Vespasien)

Peior est bello timor ipse belli
Savaşın korkusu savaşın kendisinden daha kötüdür.

Per inania regna
Gölgeler imparatorluğunda

Piscis primum a capite foetet
Balık baştan kokar.

Plenus venter non studet libenter
Tok karna eğitim olmaz.

Poeta nascitur, non fit.
Şair olunmaz, doğulur.

Post Tenebras Lux
Karanlıktan aydınlığa

Post mortem nihil est
Ölümden sonra hiçbir şey yok.

Post scriptum (P.S.)
Sonradan yazıldı (ek metin)

Potius sero quam numquam
Hiç olmamaktansa geç olsun.(Geç olsun güç olmasın)

Quae nocent docent
Yaralayan şey öğreticidir.

Qui audet vincit
Cesaret eden kazanır.

Qui dormit non peccat
Uyuyan günah da işlemez.

Qui nescit dissimulare, nescit regnare
(Gerçekleri) Saklamayı bilmeyen yönetmeyi bilemez.

Qui non proficit, deficit
İleri gitmeyen geri kalır.

Qui rogat, non errat
Soru sormak hata değildir.

Qui tacet, consentire videtur
Sessiz kalan onaylıyor demektir.

Qui timide rogat docet negare
Çekinerek isteyen reddi çabuklaştırır.

Quid me nutrit, me destruit
Beni besleyen şey aynı zamanda beni yok ediyor

Quidquid discis, tibi discis
Ne öğrenirsen kendin içindir.

Quidquid latine dictum sit, altum viditur
Latince söylenen kulağa derin gelir.

Quo fata ferunt
Kader nereye götürürse

Quod erat demonstrandum (Q.E.D.)
Tanıtlanması gereken de bu idi (Tanıtlamanın sonunda kullanılır)

Quot capita, tot sententiæ
Var olan insan kadar farklı fikir vardır.

Reddite ergo quae sunt Caesaris, Caesari
Sezar'ın hakkı Sezar'a.

Requiescat in pace (R.I.P.)
Barış (nur) içinde yatsın.

Rigor mortis
Ölüm katılığı (Bütün dillerde adlî tıpta halen kullanılan bir terim)

Roma die uno non aedificata est
Roma bir günde kurulmadı

Sapiens dominabitur astris
Bilge kişi yıldızlara hükmeder.

Sapientia est potentia
Bilgelik güçtür.

Scio me nihil scire
Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir.(Socrates)

Semper fidelis
Her zaman sadık

Senatus Populusque Romanus (S.P.Q.R.)
Senato ve Roma Halkı

Sic ad nauseam
Bıkana kadar böyle.

Sic transit gloria mundi
İşte dünyanın ihtişamı böyle geçiyor.

Silent leges inter arma
Savaş olduğunda kanunlar susar.

Solem lucerna non ostenderent
Güneş fenerle gösterilmez (bariz olaylar için)

Sotto voce
Alçak sesle

Sui generis
Kendine özgü

Summum ius summa inuria.
Ne kadar çok kanun,o kadar az adalet (Cicero)

Sursum corda!
Kalpler yukarı! (cesaretlendirme amacıyla söylenir)

Suum cuique
Herkes hak ettiğini bulur.

Tarde venientibus ossa
Geç kalanlara, kemikler. (Yemeğe geç kalanlar için söylenir.)

Tempus fugit, aeternitas manet
Zaman uçar,sonsuzluk kalır.

Timendi causa est nescire
Korkunun sebebi cehalettir. (Seneca)

Tres faciunt collegium
Topluluk için üç kişi gerekir

Tu quoque mi fili
Sen de mi Brutus? (Shakespeare'den alıntı, Jül Sezar'ın Decimus Junius Brutus'ten yediği darbe ile düşmesi sırasında söylediği düşünülür)

Ubi bene, ibi patria
Neresi güzelse, orası vatandır.

Ubi fumus, ibi ignis
Duman varsa ateş de vardır. (Ateş olmayan yerden duman çıkmaz)

Ultima ratio regum
Kralların son çaresi (Cardinal de Richelieu tarafından silahların üzerine yazdırılmıştır)

Ultra posse nemo obligatur
Kimse yapabileceğinin ötesinde zorlanamaz.

Ulula cum lupis, cum quibus esse cupis
Kurtlarla dolaşan ulumayı öğrenir.

Unum castigabis, centum emendabis
Bir hatanın önüne geçmek yüz tanesini engellemektir.

Uti, non abuti
Kullan ama suistimal etme

Vade mecum
sen

Væ victis!
Yazık yenilenlere! (Brennus, Galya komutanı, Roma'yı aldıktan sonra)

Veni vidi vici
Geldim, gördüm, yendim (Jül Sezar)

Verba volant, scripta manent
Söz uçar, yazı kalır.

Verbatim
Kelimesi kelimesine.

Veritas odium parit
Dürüstlükten nefret doğar.

Veritas odium parit, obsequium amicos
Dürüstlük düşmanları, yalakalık dostları doğurur.

Veritatem dies aperit
Zaman gerçeği açığa çıkarır.

Versus
..e doğru.(İngilizce'de yanlış olarak "karşısında" anlamında kullanılır.kısaltması: vs.)

Vi Veri Veniversum Vivus Vici
Gerçeğin gücü evreni fethettirir.

Video meliora proboque deteriora sequor
İyi yolu görüyor ve takdir ediyorum, ancak kötü yolu seçiyorum. (Ovidius, Dönüşümler ; Médée'ye verilen söz)

Vir prudens non contra ventum mingit
Akıllı adam rüzgara karşı işemez.

Vir sapit qui pauca loquitur
Geçek bilge az konuşandır.

Virtus post nummos
Erdemden önce para

Vulgum pecus
Ortalama/bayağı insanlar

Vulnerant omnes, ultima necat
Her geçen dakika yaralar, sonuncusu öldürür.

Vulpes pilum mutat, non mores
Tilkinin derisi değişir huyu değişmez